Dat is nog eens toewijding. In de ochtend nog de laatste vaten 2017 bottelen om plaats te maken voor de aanstaande oogst, om vervolgens af te reizen naar de westerburen om aldaar in alle rust een indrukwekkende presentatie van jaargang 2016 te verzorgen. Mosel-grootheid Clemens Busch draait zijn hand er niet voor om. Woensdag 29 augustus jongstleden was hij onze hooggeëerde gast.

Een lesje geologie

Zonder een groot wijnmaker geen grootse wijnen. Maar zonder uitmuntend terroir evenmin. Wat de Mosel zo bijzonder maakt, zijn de duizelingwekkend steile wijngaarden langs de meanderende rivier, aangeplant op een bodem van Schiefer, oftewel leisteen.

Om te begrijpen hoe dit adembenemende en unieke landschap ontstaan is, moeten we maar liefst vier miljoen jaar terug in de tijd. We bevinden ons dan in het Devoon, een tijdperk waarin het Moselgebied nog een oer-oceaan was. Gedurende miljoenen jaren heeft geërodeerd materiaal zich hier opgestapeld, waardoor er een kilometersdikke kleilaag is gevormd. Door het verschuiven van tektonische platen is deze laag onder enorme druk samengeperst en is de kleilaag verhard tot kleisteen. Gedurende het Carboon is deze sedimentatielaag opgestuwd en steeds verder verweerd, waardoor het Rheinisches Schiefergebirge is ontstaan.

Dit Schiefergebirge is vervolgens verder gevormd doordat de Ur-Mosel, de voorstroom van de huidige Moezel, zich zo’n vijftien miljoen jaar geleden een weg is gaan banen door het leisteenplateau. Waar het rivierbed aanvankelijk nog redelijk breed en recht was, is het in de loop der millennia steeds dieper, smaller en kronkeliger uitgesleten, doordat het gesteente van het gebergte steeds verder verhard en omhoog gekomen is. De sterk meanderende Moezel zoals we ‘m vandaag de dag kennen, met z’n steile leisteenhellingen, heeft de afgelopen drie miljoen jaar op deze manier vorm gekregen.

Mittelmosel op papier, Terrassenmosel in geest

De rivier ontspringt bij de Col de Bussang in Frankrijk en stroomt via Luxemburg bij Trier Duitsland in, om bij Koblenz uit te monden in de Rijn. Het wijngebied valt van zuid naar noord op te delen in de Obermosel (vanaf de grens tot aan Trier), de Mittelmosel (tussen Trier en Briedel) en de Terrassenmosel (vanaf Zell).

Waar de Mittelmosel al van oudsher een onbetwiste reputatie voor topkwaliteit Moselriesling geniet – hier tref je wereldberoemde wijngaarden als Ürziger Würzgarten en Wehlener Sonnenuhr aan – heeft de noordelijkere Terrasenmosel pas recenter zijn goede imago verworven als het gaat om kwaliteitswijnen. Zoals de naam doet vermoeden, vind je in dit deel van de streek de steilste wijngaarden, aangeplant op eeuwenoude terrassen. De combinatie van een relatief droog mesoklimaat en bodems van onder meer blauw en rood leisteen geeft het perfecte terroir voor onderscheidende kwaliteitswijnen.

Clemens Busch levert hier al jaren het onomstotelijke bewijs van. Zijn wijngoed bevindt zich in Pünderich, op de grens tussen de Mittelmosel en de Terrassenmosel. Hoewel de gemeente officieel nog net tot de Mittelmosel behoort, is Pünderich ook het eerste dorp dat zich tot de Terrassenmosel mag rekenen. Clemens maakt er dankbaar gebruik van: “Onze wijnen laten zich kenmerken door elegantie. Qua stijl komen ze dus meer overeen met die van de Terrassenmosel dan van de Mittelmosel”, legt hij uit. Tel daar zijn eeuwenoude terraswijngaarden in Marienburg bij op, en Clemens’ identificatie met de Terrassenmosel behoeft geen enkele verdere uitleg.

De magie van Marienburg

De geschiedenis van Clemens Busch is onlosmakelijk verbonden met de indrukwekkende Marienburg-wijngaard, die zich uitstrekt onder het gelijknamige klooster. Vanwege z’n complexe en diverse terroir wordt Marienburg gezien als een van de beste wijngaarden van de Mosel. Het uit 1663 stammende Gutshaus biedt precies uitzicht op het historische hart van de wijngaarden, die aan de overkant van de rivier zijn gelegen.

Toen Clemens begon, bezat het wijngoed nog maar twee hectare, verdeeld over maar liefst zestig(!) percelen. Deze fragmentatie van de wijngaard is door de jaren heen ontstaan door vererving. Door gebrek aan opvolging bij andere wijnboeren heeft Clemens echter steeds meer percelen bij kunnen kopen. Inmiddels bezit hij zo’n zestien hectare min of meer aaneensluitende percelen in Marienburg. 99% daarvan is beplant met riesling en 1% met pinot noir, waarvan hij een beetje Brut Nature maakt voor zijn eigen plezier.

De Marienburg ligt precies in een bocht van de rivier, als een soort amfitheater. De expositie is zuidelijk tot zuidoostelijk. De bodem bestaat voor het merendeel uit grijs leisteen, maar je treft er ook stukken zeldzamer rood en blauw leisteen aan. Op basis van die afwisselende bodemgesteldheid vallen er binnen de Marienburg drie historische percelen aan te wijzen: Rothenpfad, Falkenlay en Fahrlay.

Rothenpfad is de meest linker en wordt, zoals de naam al impliceert, gekenmerkt door rood leisteen. Waar je dit vroeger veel aantrof in de Mosel, vind je het nu nog maar in bepaalde delen, waaronder in beroemde wijngaarden als Erdener Prälat, Erdener Treppchen en Ürziger Würzgarten. De druiven van Rothenpfad geven kruidige wijnen met vaak een klein beetje restzoet. In het midden ligt Falkenlay, die z’n naam ontleent aan het feit dat valken zich er van oudsher graag nestelen. Dit deel bestaat voornamelijk uit grijs leisteen en de druiven zorgen voor romige, fruitige Rieslings. Hier zijn ook de cru’s Felserterrasse en Raffes gelegen. Aan de rechterzijde tot slot, ligt Fahrlay. Deze wijngaard heeft zeldzaam en zeer hard blauw leisteen. Hier komt een mineralige, bijna zilte stijl Riesling vandaan.

Clemens heeft het tot zijn hoogstpersoonlijke missie gemaakt deze diversiteit tot uitdrukking te brengen in zijn wijnen. Saillant detail: alle Clemens Busch-wijnen zijn voorzien van een rode, grijze of blauwe capsule, overeenkomstig hun herkomst.

Van alternatieve bio-pionier tot gerespecteerd VDP-Mitglied

Om tot optimale terroir-expressie te komen, vindt Clemens een natuurlijke werkwijze niet meer dan vanzelfsprekend. Sinds zijn aantreden bij het ouderlijk domein in 1974 (Clemens was toen 17 jaar oud) heeft hij zich verdiept in de principes van biologische en biodynamische wijnbouw. Door de jaren heen heeft hij deze werkwijze steeds verder gestalte gegeven.

Al in zijn beginjaren zag hij hoe het gebruik van herbiciden de bodem veranderde. Hij besloot er dan ook mee te stoppen en het ‘onkruid’ gewoon te laten staan. Toen hij daar een levendige, gezonde bodem voor terugkreeg, was hij om. Vanaf de vroege jaren ’80 begon hij uit te wisselen met jonge collega-wijnmakers, en zette zo een nieuwe beweging in gang. Sinds 1984 (het jaar dat Clemens het stokje van zijn vader overnam) wordt er volledig biologisch gewerkt op het wijngoed.

Dit mag vandaag de dag als een weinig bijzonder gegeven klinken, in die tijd was het ronduit revolutionair. In de eerste plaats was het nog geenszins gebruikelijk wijnbouw te studeren en zo met diverse werkwijzen in aanraking te komen. Clemens leerde het vak gewoon op traditionele wijze, van vader op zoon. Bovendien stond de biologische wijnteelt in Duitsland nog volledig in de kinderschoenen; het werd nog net niet afgedaan als een vorm van landbouwterrorisme.

Zijn toetreding tot de prestigieuze VDP (Verband Deutscher Prädikatsweingüter) in 2007 kwam dan ook als de ultieme erkenning. Clemens Busch was toentertijd het eerste Ökobetrieb dat toe mocht treden tot de exclusieve club, en zelfs toen stuitte dat nog op de nodige weerstand. Clemens heeft zich er nooit door laten tegenhouden. Inmiddels is hij alweer jaren een gerespecteerd én biodynamisch VDP-lid. Zijn wijnen zijn zo bijzonder door onder meer de spontane, lange en gelijkmatige vergisting op grote gebruikte houten vaten, de minimale hoeveelheid sulfiet die Clemens gebruikt en de lange rijpingstijd van de wijnen op de gisten. In combinatie met het bijzondere Marienburg-terroir, levert dit unieke Rieslings op, die inmiddels een internationale cultstatus genieten. Dat wordt keer op keer bevestigd door de stortvloed aan topscores bij wijnautoriteiten als Robert Parker, Gault Millau en Eichelmann. Alternatief of niet, kwaliteit spreekt nu eenmaal voor zich.

Großartig 2016

Na de weergaloze 2015-oogst werd oogstjaar 2016 door veel producenten als lastig ervaren. Zo niet door Clemens Busch. Waar hijzelf 2016 tevreden doch bescheiden omschreef als “relatief probleemloos”, bestempelde The Wine Advocate 2016 ronduit als “the greatest vintage so far” voor Clemens’ Große Gewächse.

Dit hangt deels samen met het microklimaat dat op iedere plek in de Mosel net weer even anders is, maar vooral ook met Clemens’ biodynamische benadering. Doordat hij enorm veel aan wijngaardonderhoud doet, is hij – in tegenstelling tot veel andere producenten – relatief weinig oogst verloren aan valse meeldauw. Ondanks het natte voorjaar en de hete, droge zomer, heeft hij zo kerngezonde, geleidelijk gerijpte druiven kunnen oogsten.

Dit heeft geresulteerd in een uiterst delicate en elegante jaargang met aangenaam bescheiden alcoholgehaltes. Een groot deel van de wijnen is nu al heerlijk, maar ze kunnen (of moeten eigenlijk) ook absoluut de kelder in.